Debata "Ścieżka opieki nad pacjentem z cukrzycą w świetle nowych dokumentów państwowych"

Po przerwie spowodowanej pandemią, wznowił pracę niezwykle aktywny w ubiegłej kadencji Sejmu, Parlamentarny Zespół ds. Praw Pacjentów. Jego Przewodnicząca – Posłanka Violetta Porowska, wybrała jako pierwszy cel doprowadzenie do wdrożenia przez Ministerstwo Zdrowia, przygotowanego jeszcze w 2018 schematu optymalnego leczenia cukrzycy.

Z inicjatywy Fundacji Eksperci dla Zdrowia, prowadzonej przez Marzenę Domańską – Sadynicę powstał raport „Ścieżka opieki nad chorym na cukrzycę”. Jego autorzy: prof. Dorota Zozulinska-Ziółkiewicz, prof. Agnieszka Mastalerz-Migas, dr Małgorzata Gałązka-Sobotka, prof. Leszek Czupryniak i dr Jakub Gierczyński przedstawiali jego tezy na Posiedzeniu Zespołu Parlamentarnego w dniu 24 sierpnia 2021.

Prezes Fundacji Eksperci dla Zdrowia Marzena Domańska-Sadynica przypomniała, że raport Najwyżej Izby Kontroli (NIK) z 2018 r. dotyczący profilaktyki i leczenia cukrzycy typu 2 pokazał, że sytuacja chorych na cukrzycę w Polsce jest bardzo niekorzystna. “Pandemia koronawirusa nie poprawiła tej sytuacji, a raczej ją pogorszyła” – podkreśliła Domańska-Sadynica. Na podstawie analizy danych NIK oceniła, że zadania systemu ochrony zdrowia, związane z zapobieganiem, wczesnym wykrywaniem oraz leczeniem cukrzycy typu 2, nie były realizowane w Polsce skutecznie.

W raporcie NIK wskazała również na wzrost całkowitych kosztów leczenia cukrzycy oraz jej powikłań. “U żadnego pacjenta w przypadku udzielania świadczeń w podstawowej opiece zdrowotnej i ambulatoryjnej opiece specjalistycznej nie uzyskano pełnego wyrównania metabolicznego. (…) Lekarze nie wywiązywali się z obowiązku kierowania pacjentów na wszystkie wymagane w ciągu roku badania diagnostyczne i konsultacje specjalistyczne” – wymieniała Domańska-Sadynica.

Zaznaczyła, że z raportu wynika, iż pacjent z cukrzycą typu 2 “nie jest w Polsce dobrze zaopiekowany, błąka się w systemie, nie ma porad specjalistycznych”. “Stąd nasza propozycja konkretnych rozwiązań” – powiedziała. Domańska-Sadynica podkreśliła, że projekt zmian prezentowany w raporcie został przygotowany na bazie zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) i jest spójny z kierunkami zawartymi w dokumentach Ministerstwa Zdrowia, które określają zmiany w systemie ochrony zdrowia w pespektywie 2030 roku. Chodzi przede wszystkim o dokument strategiczny pt. “Zdrowa przyszłość. Ramy strategiczne dla systemu ochrony zdrowia na lata 2021-2027, z perspektywą do 2030 r.” Resort wskazał w nim, że cukrzyca jest priorytetem zdrowotnym w naszym państwie, przypomniała Domańska-Sadynica.

W raporcie zawarte zostały dwie rekomendacje: standard organizacyjny opieki zdrowotnej w zakresie cukrzycy oraz nowe świadczenie, jakim ma być kompleksowa porada diabetologiczna z ustaleniem planu leczenia.

Współautor raportu, prof. Leszek Czupryniak, ordynator Oddziału Klinicznego Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego WUM przypomniał, że standard powstał w efekcie prac zespołu powołanego zarządzeniem ministra zdrowia 8 marca 2018 roku. Zawiera on zasady i wymagania dotyczące właściwej opieki diabetologicznej w ramach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ):

Standard opieki diabetologicznej. Zadania POZ:

Promocja zdrowia, identyfikacja czynników ryzyka, profilaktyka zaburzeń gospodarki węglowodanowej, edukacja w zakresie stanów przedcukrzycowych i cukrzycy typu 2.;
Diagnostyka zaburzeń gospodarki węglowodanowej;
Kierowanie do poradni diabetologicznej celem przewlekłego leczenia w przypadku: cukrzycy typu 1., innych specyficznych typów cukrzycy, trudności w ustaleniu typów cukrzycy, każdego typu cukrzycy rozpoznanego u dzieci i młodzieży oraz u kobiet planujących ciążę lub już będących w ciąży;
Leczenie stanów przedcukrzycowych, cukrzycy typu 2. (w tym insulinoterapia prosta);
W zakresie monitorowania cukrzycy, jej terapii oraz zaburzeń gospodarki węglowodanowej przynajmniej raz w roku lekarz POZ powinien ocenić: BMI, aktywność fizyczną, uzależnienie od nikotyny, skuteczność edukacji, wartość ciśnienia tętniczego, wyrównanie metaboliczne w zakresie glikemii, wyrównanie metaboliczne w zakresie glikemii (badanie HbA1C), wyrównanie metaboliczne w zakresie lipidów, ocena ryzyka występowania powikłań cukrzycy.

– Naszym zamiarem jest doprowadzenie do sytuacji, aby każdy pacjent przynajmniej raz w roku stawił się na konsultacji diabetologicznej u specjalisty celem zweryfikowania kontroli choroby i ustalenia planu leczenia. Nabiera to szczególnego znaczenia teraz, gdy diabetologia gwałtownie się rozwija w zakresie nowych technologii lekowych – skomentował prof. Czupryniak.

“Standard ma służyć temu, żeby było dokładnie wiadomo, co należy do obowiązków POZ, a co do obowiązków ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. Aż 90 proc. zawartości tego standardu to jest to, co znajduje się w zaleceniach dotyczących opieki nad chorymi na cukrzycę Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, które ukazują się od 2004 r. i co roku są aktualizowane” – powiedział.

– Pewną innowacją zawartą w omawianym standardzie jest wprowadzenie dwupoziomowości opieki specjalistycznej. Mamy więc poradnię diabetologiczną zlokalizowaną w mniejszych ośrodkach na szczeblach powiatu, gdzie ten diabetolog jest, ale nie musi świadczyć opieki codziennie. Na terenie każdego województwa powinna także funkcjonować poradnia o charakterze referencyjnym. Zgodnie ze standardem powinna być czynna całą dobę i mieć zaplecze do tego, aby zapewnić opiekę np. kobietom ciężarnym, chorym z zespołem stopy cukrzycowej czy przeprowadzić pogłębioną diagnostykę cukrzycy uwarunkowanej genetycznie – wskazywał prof. Czupryniak.

W standardach znalazły się więc także zadania ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. To:

Weryfikacja efektów i ustalenie celów leczenia pacjentów prowadzonych przez POZ w ramach dorocznej kontroli;
Prowadzenie chorych na cukrzycę leczonych iniekcjami;
Prowadzenie chorych na cukrzycę metodą ciągłego podskórnego wlewu insuliny;
Prowadzenie diagnostyki różnicowej;
Diagnostyka, prewencja i prowadzenie chorych w zakresie późnych powikłań;
Edukacja diabetologiczna;
Prowadzenie kobiet w ciąży, schorzeń współistniejących z cukrzycą;
Coroczna kontrola zgodnie z bieżącymi zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.

Prof. Czupryniak zwrócił także uwagę na inny, ważny problem: brak rejestrów chorych na cukrzycę. Ich stworzenie poprawiłoby monitoring nad skutecznością terapii, ale też pozwoliłoby na lepsze oszacowanie kosztów opieki diabetologicznej. Pierwszym krokiem do opracowania takiego rejestru byłoby wprowadzenie do systemu jako odrębnie finansowanego świadczenia konsultacji diabetologicznej – przy ustaleniu finansowania na odpowiednim poziomie. Do konsultacji byliby kwalifikowani pacjenci, u których z jakichś powodów nie są osiągane cele terapeutyczne lub zachodzi podejrzenie rozwoju powikłań (ok. 7,5 proc. wszystkich chorych).

Wyniki leczenia byłyby zapisane w Karcie Pacjenta Diabetologicznego. Jednym ze źródeł finansowania nowego rozwiązania miałyby być pieniądze pozyskane z podatku cukrowego.

“Standard opieki i kompleksowa porada diabetologiczna zostały wypracowane po to, żeby spełnić nadrzędne cele, a mianowicie zmniejszyć ryzyko rozwoju i progresji przewlekłych powikłań i wydłużyć życie naszych pacjentów z cukrzycą. których jest coraz więcej” – podsumowała współautorka raportu prof. Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz, prezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.

Obecna na spotkaniu Dominika Janiszewska-Kajka z Ministerstwa Zdrowia podkreśliła, że materiał na temat standardu organizacji opieki nad chorymi na cukrzycę został przekazany do właściwego departamentu MZ w przededniu wybuchu pandemii. “Na pewno do tego tematu powrócimy. Jeżeli jest to gotowe kompleksowe rozwiązanie, to oczywiście należy to przyjąć i myślę, że minister podejmie decyzję w najbliższym czasie zważywszy, że jesteśmy w przededniu przekazania bardzo wielu propozycji kart, np. leczenia stopy cukrzycowej, jak również innych kart świadczeń dotyczących cukrzycy” – podsumowała.

Nagranie posiedzenia:
https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/transmisja.xsp?documentId=0A208F3FF727D8C0C125871800385579&symbol=TRANSMISJA_ARCH&info=T

Link do raportu:
“Ścieżka opieki nad pacjentem z cukrzycą; kluczowe rekomendacje zmian”