Krok za krokiem w podróży z cukrzycą – to temat przewodni nowego cyklu webinarów, organizowanych przez Polskie Stowarzyszenie Diabetyków we współpracy z firmą Merck. Podczas pierwszego spotkania dwie ekspertki: dr Barbara Soróbka, specjalistka chorób wewnętrznych i diabetologii oraz dr n. med. Anna Rakowska-Chort, specjalistka chorób wewnętrznych i endokrynologii przybliżyły słuchaczom temat chorób autoimmunizacyjnych, które często towarzyszą cukrzycy typu 1 i 2.
Przykładem chorób autoimmunizacyjnych, nazywanych inaczej chorobami z autoagresji jest cukrzyca typu 1. Cechą charakterystyczną jest to, że jednego pacjenta często dotyka kilka schorzeń z tej grupy. Bardzo wielu diabetyków z cukrzycą typu 1 choruje także na celiakię lub chorobę Hashimoto. Cukrzyca typu 2., choć powstaje w zupełnie innym mechanizmie, także zwiększa ryzyko zachorowania na którąś z chorób autoimmunologicznych.
Jak powstają choroby autoimmunizacyjne?
Choroby autoimmunizacyjne to takie, w których organizm błędnie rozpoznaje własne tkanki jako obce i zaczyna je zwalczać. Ta autoagresja może dotyczyć pojedynczego organu lub całego organizmu, w przypadku cukrzycy typu 1 niszczone są komórki trzustki produkujące insulinę, w przypadku celiakii kosmki jelitowe, w przypadku stwardnienia rozsianego – otoczki nerwowe. Na choroby autoimmunizacyjne częściej chorują kobiety niż mężczyźni, różne ich typy mogą być zdiagnozowane w każdym wieku. W przypadku wszystkich schorzeń tego typu nie wiadomo, co jest czynnikiem, który zapoczątkował atak na własne komórki. Mówi się o występowaniu wielu czynników, w tym predyspozycji genetycznej.
Rodzaje chorób autoimmunizacyjnych
Choroby autoimmunizacyjne, choć mają tę samą przyczynę, mogą się od siebie bardzo różnić. Schorzenia takie jak stwardnienie rozsiane czy bielactwo wydają się nie mieć ze sobą nic wspólnego poza wspominaną pomyłką układu odpornościowego, w wyniku której zaczął on produkować przeciwciała przeciwko własnym komórkom. Do najczęstszych chorób autoimmunologicznych, obok cukrzycy typu 1, zalicza się:
• Układowe choroby tkanki łącznej – toczeń rumieniowaty, twardzinę, zapalenie naczyń, reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
• Choroby tarczycy – choroby Hashimoto i Gravesa-Basedowa
• Choroby nadnerczy – chorobę Addisona
• Nieswoiste zapalenie jelit – chorobę Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego
• Choroby układu nerwowego – miastenię, stwardnienie rozsiane
• Choroby skóry – łuszczycę, łysienie plackowate
• Autoimmunologiczne zapalenie wątroby
• Celiakię
• Niedokrwistość złośliwą
• Sarkoidozę
Cukrzyca typu 1 jako choroba autoimmunizacyjna
Cukrzyca typu 1 najczęściej diagnozowana u dzieci i młodzieży, ale nie ma dla niej granicy wieku, jest ona diagnozowana nawet w 4 czy 5 dekadzie życia. Objawy cukrzycy typu 1 u dorosłych bywają łagodniejsze, stąd często pojawiają się wątpliwości, z jakim typem cukrzycy mamy do czynienia. W przypadku cukrzycy typu 1 proces autoimmunologiczny dotyczy komórek trzustki produkujących insulinę. Kiedy są one uszkodzone w około 90%, pojawiają się charakterystyczne objawy, takie jak zwiększone pragnienie czy częste oddawania moczu.
Chorobę diagnozuje się na podstawie nieprawidłowej glikemii na czczo, często oznacza się przeciwciała przeciwwyspowe i przeciwinsulinowe, ich obecność potwierdza, że w organizmie toczy się proces autoimmunologiczny. Cukrzycy typu 1 stosunkowo często towarzyszą inne choroby o podobnej etiologii – najczęściej są to celiakia oraz choroba Hashimoto. Co ciekawe choroby autoimmunizacyjne również współistnieją z cukrzycą typu 2. Pacjenci z taką diagnozą bardzo często mają otyłość brzuszną, dyslipidemię i Insulinooporność. Tkanka trzewna jest czynną tkanką endokrynną, wydziela substancje, które wywołują stan zapalny. To z kolei nie tylko nasila insulinooporność, ale także może przyczynić się do rozwoju chorób autoimmunologicznych.
Celiakia i choroba Hashimoto – w parze z cukrzycą
Celiakia bardzo często towarzyszy cukrzycy typu 1. Przyczyną choroby jest reakcja autoimmunologiczna na gluten w jelicie cienkim. Gluten, czyli białko pochodzące ze zbóż, głównie z pszenicy, spłaszcza kosmki jelitowe, co powoduje nieprawidłowe wchłanianie substancji odżywczych. Objawy celiakii to biegunki, wzdęcia, bóle brzucha, utrata masy ciała. U osób z cukrzycą typu 1, u których pojawiają się objawy brzuszne, w pierwszej kolejności wykonuje się badania w kierunku celiakii. Jedynym sposobem leczenie jest rygorystyczne przestrzeganie diety bezglutenowej. Choroby tarczycy o podłożu autoimmunologicznym to choroba Hashimoto (niedoczynność tarczycy) oraz choroba Gravesa-Basedowa (nadczynność tarczycy), na które diabetycy narażeni są znacznie bardziej niż osoby bez cukrzycy. Obydwie mogą mieć znaczący wpływ na glikemie.
W chorobie Hashimoto mamy do czynienia ze zmniejszeniem wchłaniania glukozy, zmniejszoną wątrobową produkcją glukozy, mniejsza jest też synteza glikogenu w wątrobie, słabsza obwodowa utylizacja glukozy. Mamy zmniejszony klirens nerkowy insuliny, czyli insulina działa dłużej. Wszystko to zwiększa ryzyko hipoglikemii Z kolei w chorobie Gravesa Basedowa pacjenci mają zwiększony apetyt a chudną. W tym przypadku dochodzi do zwiększonego wchłaniania glukozy, zwiększonej wątrobowej produkcji glukozy. Jest duża lipoliza i dowóz wolnych kwasów tłuszczowych będących substratem do wątrobowej produkcji glukozy. Mamy do czynienia ze zwiększonym zapotrzebowaniem na insulinę. Wszystko to prowadzi do hiperglikemii, Dysfunkcja tarczycy bardzo często ma postać subkliniczną, którą wykryć można jedynie na podstawie przeprowadzonych badań laboratoryjnych. Badania takie winny być wiec przeprowadzane rutynowo u wszystkich chorych na cukrzycę, niezależnie od klasyfikacji typu cukrzycy. Podstawowymi badaniami jest oznacza- nie poziomu hormonu tyreotropowego (TSH) oraz miana autoprzeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie (TPOAb).
Poniżej nagranie z webinaru:
Redakcja
