Rosnące rozpowszechnienie chorób metabolicznych, kardiologicznych i nerkowych, przyczyniło się do zdefiniowania w 2023 r. przez Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne zespołu sercowo-nerkowo-metabolicznego (ang. cardiorenal-metabolic syndrome, CRM). Choć sam termin w nomenklaturze medycznej jest nowy, opisuje on powszechnie występujący problem wielochorobowości. Szacuje się, że CRM dotyczy kilku milionów Polaków.
Zespół sercowo-nerkowo-metaboliczny to zaburzenie zdrowotne wynikające z powiązań między chorobami serca, chorobami nerek i zaburzeniami metabolicznymi, prowadzące do niekorzystnych konsekwencji dla zdrowia. Każda z chorób rozpoznana w ramach zespołu sercowonerkowo-metabolicznego zwiększa ryzyko rozwoju oraz przyspiesza progresję pozostałych chorób w ramach tego zespołu.
Jak często występuje CRM?
W Polsce zaburzenia lipidowe występują u ok. 20 mln osób, ponad 10 milionów ma nadciśnienie tętnicze, blisko 15 mln dorosłych ma nadwagę i niemal 4 mln otyłość. Na cukrzycę choruje w naszym kraju ponad 3 mln osób, a u kolejnych 3 mln występuje zespół metaboliczny. Ponad 2 mln Polaków cierpi na chorobę niedokrwienną serca, a u ponad 1 mln występuje niewydolność serca. Przewlekła choroba nerek dotyka w Polsce ponad 4 mln osób. Choć wymienione tu schorzenia mogą wydawać się niezależne od siebie, to mechanizmy leżące u ich podstaw są ze sobą powiązane i wzajemnie się napędzają – jedna choroba przyczynia się do rozwoju kolejnej. Świadczenia opieki zdrowotnej realizowane w populacji pacjentów z zespołem CRM stanowią znaczące obciążenie dla systemu ochrony zdrowia.
Bezpośrednio w związku z zespołem CRM realizowanych jest w Polsce rocznie:
• 20-30 milionów porad w ramach podstawowej opieki zdrowotnej,
• ponad 10 milionów konsultacji w ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej,
• ponad milion hospitalizacji w skali roku.
Blisko jedna trzecia kwoty refundacji leków aptecznych w Polsce dotyczy leków stosowanych w chorobach sercowo-naczyniowych i w chorobach przewodu pokarmowego oraz metabolizmu (zdecydowana większość spośród tych ostatnich, to preparaty stosowane w leczeniu cukrzycy i stanu przedcukrzycowego.
Konsekwencje zespołu CRM:
• Nasilający się w czasie zespół CRM prowadzi do skrócenia przewidywanej długości życia pacjentów – u osób z zaawansowanym stadium CRM występuje ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych o blisko 11% wyższe niż u osób bez CRM.
• Problemy zdrowotne występujące w przebiegu zespołu CRM mogą znacznie obniżać jakość życia, wpływając zarówno na codzienne funkcjonowanie, jak i na zdrowie psychiczne pacjentów. Oszacowano, iż każda kolejna choroba wpływa na obniżenie ogólnej oceny jakości życia aż o 4%.
• Polskie dane wskazują, że osoby z wielochorobowością częściej doświadczają ciężkich i umiarkowanych objawów depresyjnych w porównaniu z osobami z jedną chorobą przewlekłą lub z relatywnie zdrowymi. Zespół CRM może wiązać się również ze zjawiskiem wielolekowości i związanych z nią ryzyk, zwłaszcza u osób z jednoczesną obecnością wielu schorzeń, w tym szczególnie z cukrzycą typu 2 oraz nadciśnieniem.
• Wielolekowość w Polsce dotyczy 51% populacji w wieku 60+, osiągając najwyższe wartości w grupie wiekowej 80–84 lat, w której dotyczy ona 74,1% pacjentów.
• W 2018 roku aż 4,5 miliona pacjentów zrealizowało recepty na ≥5 substancji czynnych w ciągu 6 mies. od wykupienia pierwszej z nich.
• Najczęstszymi problemami nieodpowiedniej wielolekowości są: stosowanie zbędnej terapii (73%), występowanie działań niepożądanych (55,9%), stosowanie niewłaściwego preparatu (66%) oraz występowanie interakcji pomiędzy lekami (61%).
• Każda kolejna jednostka chorobowa rozpoznana w ramach zespołu CRM znacząco zwiększa koszty opieki nad tymi chorymi i stanowi istotne obciążenie systemu opieki zdrowotnej. Wydatki ponoszone na leczenie pacjenta, u którego rozwinęły się zarówno cukrzyca, jak i powikłania kardiologiczne i nefrologiczne, są kilkukrotnie wyższe niż wydatki związane z leczeniem cukrzycy bez powikłań, a w przypadku rozwinięcia schyłkowej niewydolności nerek mogą przekraczać nawet 100 tys. zł rocznie.
Kompleksowa opieka, nowoczesne terapie
Aby skutecznie prowadzić pacjentów z zespołem sercowo-nerkowo-metabolicznym konieczne jest zintegrowana opieka o interdyscyplinarnym charakterze. Leczenie powinno być skoordynowane, pacjent powinien mieć jasno wytyczoną ścieżkę postępowania. Nie bez znaczenia jest możliwość stosowania nowoczesnych terapii, która mają korzystne działanie na wszystkie składowe zespołu CRM.
