Jeszcze 30-40 lat temu kobiety chorujące na cukrzycę miały niewielkie szanse na zostanie mamą, a ciąża była obarczona ogromnym ryzykiem i dla chorej, i dla jej dziecka. Dzisiaj, ciąża u kobiety z cukrzycą nadal jest wyzwaniem, ale współczesne technologie pozwalają przejść przez ten czas z glikemiami bliskimi tym, które występują u kobiet zdrowych.
Obecnie u coraz większej liczby kobiet diagnozowana jest cukrzyca ciążowa. Dodatkowo, z racji trwającego już od wielu wzrostu zachorowań na cukrzycę typu 1, w wieku rozrodczym jest bardzo wiele kobiet właśnie z tym typem cukrzycy. Ciąża u jednej i drugiej grupy wymaga znacznego zaangażowania się ciężarnej w kontrolę glikemii. Dlaczego jest to tak ważne? I jakie mamy obecnie możliwości w tym zakresie?
Poziom cukru a zdrowie mamy i dziecka
Normy glukozy dla kobiet z cukrzycą są bardziej restrykcyjne, niż ogólne normy dla pozostałych grup chorych. Glikemie bliskie tym, które występują u ludzi zdrowych, powinny być utrzymywane nie tylko w okresie ciąży, ale i kilka miesięcy przed zapłodnieniem. Podwyższony poziom cukru we krwi ciężarnej może doprowadzić do rozwoju wad wrodzonych dziecka. Kluczowe są tutaj szczególnie pierwsze tygodnie ciąży, kiedy ma miejsce tzw. organogeneza, czyli tworzenie się narządów wewnętrznych (serca, płuc, nerek itd.) dziecka. Hiperglikemia na tym etapie mogą ten proces zaburzyć i przyczynić się do powstania wad wrodzonych dziecka.
Hiperglikemia jest jednak również bardzo niebezpieczna na dalszych etapach ciąży. Przyczynia się do nadmiernego przyrostu masy ciała dziecka, przerostu jego narządów wewnętrznych (np. nieco większe serce niż u dziecka matki bez cukrzycy), powikłań okołoporodowych czy też zwiększenia ryzyka hipoglikemii u noworodka.
Aby uniknąć tych problemów, w okresie ciąży należy maksymalnie zadbać o poziom cukru we krwi. Docelowe wartości glikemii w samokontroli u kobiet w ciąży, wg wytycznych PTD, powinny wyglądać następująco*:
• na czczo i przed posiłkami: 70–90 mg/dl
• maksymalna glikemia w 1. godzinie po rozpoczęciu posiłku: < 140 mg/dl
• między godziną 2.00 a 4.00: > 70–90 mg/dl
Hemoglobinę glikowaną (HbA1c) monitoruje się jedynie u kobiet z cukrzycą przedciążową. Docelowe wartości:
• poniżej 6,5 % w pierwszym trymestrze
• poniżej 6 % w drugim i trzecim trymestrze
Normoglikemia, łatwo powiedzieć…
Bez wątpienia, większość kobiet z cukrzycą będących w ciąży, jest ogromnie zdeterminowana, by cukry były jak najbliższe ideału. Ale trzeba uczciwie powiedzieć, że wcale nie jest to takie proste. A na pewno jest to zadanie znacznie trudniejsze, niż utrzymywanie rekomendowanych wartości cukrów poza okresem ciąży.
• W ciąży zmienia się gospodarka hormonalna, co prowadzi do tzw. hormonalnej insulinooporności, a to oznacza wzrost zapotrzebowania na insulinę.
• Większe zapotrzebowanie na insulinę wynika też ze stopniowego zwiększającej się masy ciała, a w końcówce ciąży także mniejszej niż zazwyczaj aktywności fizycznej.
Te dwa czynniki sprawiają, że trzeba bardzo umiejętnie dawkować insulinę, nieustannie dostosowywać jej dawki do zmieniającej się sytuacji. Dodatkowym czynnikiem, który może destabilizować glikemie jest nieco zmodyfikowana dieta, która musi uwzględniać nie tylko potrzeby mamy i dziecka, ale jeszcze nie powodować poposiłkowych hiperglikemii, na które w ciąży zwraca się bardzo dużą uwagę. Utrzymywanie cukrów w normie jest możliwe. Wymaga oczywiście dużego zaangażowania ciężarnej i codziennej, często wielokrotnej kontroli glikemii. Na szczęście w spełnieniu obu tych warunków w znaczący sposób umożliwiają nowe technologie.
Ciągły monitoring glikemii w ciąży – dlaczego warto?
Monitoring glikemii, który pozwala mieć wgląd w cukry 24 godziny na dobę, bez konieczności nakłuwania opuszek palców, to idealne rozwiązanie na czas ciąży. Nie ma dzisiaj lepszych narzędzi umożliwiających utrzymanie normoglikemii, zresztą nie tylko u ciężarnych, ale i u małych dzieci czy nastolatków, u których cukrzyca bardzo często ma chwiejny charakter. Wynika to z kilku elementów:
• Ciągły monitoring to wgląd w glikemię 24 godziny na dobę – zawsze wiemy, jakie obecnie mamy cukier, co ułatwia planowanie posiłków i aktywności.
• Monitoring glikemii dostarcza danych nie tylko o aktualnym poziomie cukru, ale wskazuje też, w jakim kierunku się on zmienia i w jakim tempie (strzałki trendu). Dzięki temu można z wyprzedzeniem reagować na zbliżające się hipo i hiperglikemie, albo je złagodzić, albo w ogóle do nich nie dopuścić.
• Pozwala lepiej zrozumieć funkcjonowanie organizmu, czyli zapotrzebowanie na insulinę oraz reakcję na posiłki w tym niecodziennym okresie, kiedy organizm funkcjonuje inaczej niż przed ciążą.
• Minimalizuje stres związany z samokontrolą, co pozytywnie przekłada się na postrzeganie samej ciąży.
• Zapewnia kobiecie poczucie bezpieczeństwa.
Marta Kicińska
*Zalecenie kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, 2020
