Siatkówka to cienka warstwa tkanki umiejscowiona w tylnej części oka. W jej obrębie znajduje się miejsce zwane plamką, która jest odpowiedzialna za widzenie. Do najczęściej występujących schorzeń siatkówki zalicza się zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD) oraz cukrzycowy obrzęk plamki (DME). Kto jest na nie narażony oraz czy są sposoby, by ich uniknąć?
Choroby siatkówki rozwijają się głównie u osób w starszym wieku, jednak jeśli ich pierwotną przyczyną jest cukrzyca to mogą dotykać także osoby młode, czynne zawodowo. Zawsze są dużym wyzwaniem, bo jeśli nie będą szybko i odpowiednio leczone, mogą doprowadzić do utraty wzroku.
AMD– kogo dotyczy?
Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem z definicji rozwija się u osób starszych. Roczna zachorowalność na AMD zależy od wieku i kształtuje się na poziomie 5/1000 osób w wieku 60-69 lat, 30/1000 w przedziale wiekowym 70-79 lat oraz 104/1000 w wieku 80-89 lat. Choroba ma przewlekły i postępujący charakter. Powoduje ograniczenie pola widzenia centralnego, czyli możliwość widzenia na wprost, a zatem i wykonywania typowych codziennych czynności, takich jak czytanie czy prowadzenie samochodu.
Problemy najczęściej diagnozowane są początkowo tylko w jednym oko, jednak u około 40% pacjentów z rozpoznaniem AMD, w ciągu 5 lat zmiany zwyrodnieniowe pojawiają się również w drugim oku. Czynniki ryzyka rozwoju AMD:
• stres oksydacyjny i stan zapalny,
• czynniki genetyczne,
• palenie tytoniu,
• wysokie ciśnienie krwi,
• podwyższony poziom cholesterolu.
DME – kogo dotyczy?
Cukrzycowy obrzęk plamki (DME) spowodowany jest nagromadzeniem się płynu w plamce, co jest wynikiem jego przenikania z uszkodzonych przez cukrzycę drobnych naczyń siatkówki i naczyniówki. Jest to powikłanie występujące u pacjentów chorujących na cukrzycę. Częstość jego występowania jest skorelowane z czasem trwania choroby podstawowej i jej typu:
• u osób z cukrzycą typu 2 w ciągu 10 lat DME rozwija się u 14-25% chorych, po 20 latach pojawia się u 30% pacjentów,
• u osób z cukrzycą typu 1 DME rozwija się u 20% w ciągu 10 lat trwania choroby.
Czynniki ryzyka rozwoju DME:
• długotrwała cukrzyca,
• niedostateczna kontrola metaboliczna cukrzycy,
• występowanie innych powikłań mikronaczyniowych,
• występowanie powikłań dotyczących dużych naczyń krwionośnych np. miażdżyca,
• nadciśnienie tętnicze,
• palenie papierosów
Jak możemy się chronić?
W przypadku cukrzycowego obrzęku plamki kluczowe znaczenie ma stopień wyrównania cukrzycy w długim okresie czasu. Osoby z cukrzycą typu 1 wiedzą, że przypadki hipo i hiperglikemii są w tej chorobie nieuniknione, jednak trzeba dążyć do tego, by były jak najrzadsze. W cukrzycy typu 2 ważne jest dobranie terapii do stopnia zaawansowania choroby, stąd pacjent powinien regularnie chodzić do lekarza i jeśli zajdzie taka potrzeba – intensyfikować leczenie. Niezależnie od typu cukrzycy ważna jest dieta, która powinna zapewniać nie tylko stabilne glikemie, ale także przeciwdziałać rozwojowi powikłań. Czynnikami ryzyka chorób zwyrodnieniowych siatkówki są także nadciśnienie tętnicze, podwyższone stężenie cholesterolu czy stres oksydacyjny, a są one w znacznym stopniu zależne od diety. W ramach dbania o zdrowe oczy konieczne jest zaprzestanie palenia, a także ochrona wzroku przed szkodliwym promieniowaniem UV.
Codzienne starania o normoglikemię, zdrowa dieta oraz ogólna higiena oczu to jedna strona medalu. Drugą są wizyty u okulisty co najmniej raz w roku lub częściej, jeśli są ku temu wskazania. Powikłania takie jak DME rozwijają się bezboleśnie, a przez długi czas także bezobjawowo. Osoby nie chorujące na cukrzycę także mogą podejmować działania, które zminimalizują ryzyko zachorowania na inną chorobę związaną z wiekiem ‒ AMD. Zalecenia profilaktyczne dla osób powyżej 50 roku życia obejmują:
• regularne wizyty u okulisty,
• kontrolowanie wzroku także pod kątem zwyrodnienia plamki (badanie dna oka po podaniu leków rozszerzających źrenicę),
• zdrowe odżywianie,
• zaprzestanie palenia papierosów ,
• ochronę oczy przed szkodliwym promieniowaniem UV.
Współpraca z okulistą w przypadku osób chorujących na cukrzycę, czy też nieunikanie tego specjalisty przez pacjentów ma jeszcze jeden, bardzo ważny wymiar. Pozwala wykryć ewentualną chorobę na wczesnym etapie jej rozwoju. A wczesna diagnoza w połączeniu z aktualnymi możliwościami leczenia to ogromna szansa na zahamowanie postępu chorób siatkówki i zachowanie wzroku.
