Systemy ciągłego monitorowania glikemii dokonują pomiarów stężenia cukru nie we krwi, a w płynie śródtkankowym. Są to dwa różne płyny ustrojowe, które dostarczają równie cennych danych do skutecznej kontroli cukrzycy. Ważne jest, by osoba z cukrzycą rozumiała różnicę pomiędzy tymi środowiskami i wiedziała, że wyniki uzyskiwane z sensora i na glukometrze, nawet jeśli nieznacznie się od siebie różnią, są dokładne.
Osoby z cukrzycą od wielu lat przyzwyczaiły się do tego, że glikemię mierzy się z krwi. Czy to w laboratorium (krew żylna), czy w warunkach domowych (krew włośniczkowa). W pierwszym kroku lekarz wysyłał osobę z cukrzycą do laboratorium, gdzie pobierana była krew żylna. Badanie glukozy na czczo prowadzone jest w warunkach laboratoryjnych i wciąż stanowi podstawę do rozpoznania cukrzycy.
W drugim kroku osoba z cukrzycą otrzymywała glukometr i prowadziła samokontrolę przy użyciu jedynie tego urządzenia. Metoda glukometrowa wymaga pobrania kropli krwi z palca. W tym celu nakłuwa się skórę na optymalną głębokość, aby w tym miejscu popłynęła odpowiednia ilość krwi. Zbyt mała kropla lub wyciskanie kropli krwi z palca może być przyczyną nieprawidłowych wartości. Mimo zaleceń wielu pacjentów nie stosowało się wielokrotnych w ciągu doby nakłuwań palców. Wynikało to z wielu powodów m. in. bólu, braku możliwości technicznych wykonania pomiaru np. w pracy czy w podróży itp.
Zmiana podejścia do samokontroli
Obecnie do samokontroli na szeroką skalę wprowadzana jest metoda ciągłego monitorowania glikemii. Najczęściej stosowany system – FreeStyle Libre 2 – składa się z 2 elementów: sensora i aplikacji pobieranej bezpłatnie ze sklepu internetowego. Sensor zakłada się na tylną stronę ramienia a mikrofilament dokonuje pomiaru w tkance podskórnej w płynie śródtkankowym. Wartości, które uzyskuje się dzięki ciągłemu monitorowaniu związane są więc ze stężeniem glukozy w tkance podskórnej czyli w innym płynie ustrojowym, niż krew. Zatem porównywanie wartości stężenia glukozy we krwi włośniczkowej z płynem w tkance podskórnej może przynieść, i nie jest to błąd, nieco różniące się wartości.
Krążenie glukozy w organizmie
Płyn śródtkankowy to ta przestrzeń do której podajemy insulinę wstrzykiwaczem lub pompą insulinową. Sensor umieszczony jest tkance podskórnej, w otoczeniu płynu śródtkankowego, do którego glukoza przedostaje się z naczyń krwionośnych na zasadzie dyfuzji biernej. Trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że ilość cukru we krwi, a w konsekwencji w innych płynach organizmu, czyli np. płynie śródtkankowym czy też płynie mózgowo-rdzeniowym nigdy nie jest wartością stałą. Glukoza dostarczana jest wraz z posiłkiem ale również magazynowana w wątrobie i mięśniach. I stąd właśnie może być dostarczana do różnych tkanek organizmu.
Glikemia zmienia się nieustannie, czasami powoli, czasami dynamicznie, zarówno u osób bez cukrzycy, jak i u osób z cukrzycą. U tych pierwszych będą to zmiany w niewielkim zakresie, w przypadku osób z cukrzycą, wahania mogą być bardzo wyraźne. Różnice, jakie pojawiają się kiedy porównujemy wskazania glukometru ze wskazaniem sensora wynikają przede wszystkim np. z tempa zmian glikemii. Jeśli zmiany są duże i szybkie, urządzenia mogą wykazać różne wartości, przy stabilnej glikemii, wartości zazwyczaj są zbieżne.
Pamiętajmy, że to efekt wynikający z fizjologii człowieka, a nie braku dokładności obu urządzeń. Tempo transportu glukozy między krwią włośniczkową i płynem śródtkankowym zależy od wielu czynników, m. in. od stężenia glukozy we krwi, układu krążenia w okolicy pomiaru, czy np. wychwytu glukozy przez komórki mięśniowe, tłuszczowe i inne. Opisane procesy wpływają na różnice w dokonywanych pomiarach. Tym samym staje się zrozumiałe, że podczas wpływu czynników wpływających na regulację stężenia glukozy w organizmie i dużych wahań stężenia glukozy, wyniki obu urządzeń mogą się nieco różnić.
Kiedy glikemia zmienia się dynamicznie?
Szybkie zmiany stężenia glukozy w codziennym życiu mają miejsce np. w następujących sytuacjach:
• w okresie poposiłkowym,
• po błędach dietetycznych, zwłaszcza spożyciu węglowodanów o wysokim indeksie glikemicznym
• po podaniu insuliny, w szczególności insuliny na korektę (bez jedzenia)
• w wyniku stresu
• w trakcie aktywności fizycznej
Nie wynik a trend
Korzystanie z systemu do ciągłego monitorowania glikemii to również zwracanie uwagi nie tylko na wartość stężenia glukozy ale również na strzałki trendu oraz historię stężenia glukozy sprzed kilku ostatnich godzin. Aktualny pomiar poziomu cukru wraz ze wskazaniem trendu zmieniającej się glikemii daje pełny obraz sytuacji. Dzięki strzałkom trendu jesteśmy w stanie przewidzieć, jak będzie się kształtowała glikemia w najbliższej przyszłości i na tej podstawie podjąć odpowiednie decyzje terapeutyczne. Przy wartości cukru 80 mg/dl i strzałce w dół sięgamy po cukier prosty i nie dopuszczamy do niedocukrzenia. Przy strzałce wskazującej wartości stabilne jedynie obserwujemy dalszy rozwój sytuacji i własne samopoczucie. Sensor mierzy glikemie co 1 minutę i wysyła dane do aplikacji.
Dzięki strzałkom trendu obserwujemy dynamikę zmian jakie występują pomiędzy cukrem we krwi i w płynie śródtkankowym. Bo nawet jeśli stężenie cukru w płynie śródtkankowym nie jest jeszcze tak niskie jak we krwi, strzałka trendu poinformuje nas, że cukier cały czas się obniża. Osoby, które już jakiś czas stosują system FreeStyle Libre 2 przestają mieć potrzebę porównywania wartości z sensora z glukometrem. Jeśli jednak takie praktyki czasami mają miejsce, warto wiedzieć, że ewentualne różnice nie oznaczają, że któreś urządzenie jest wadliwe. Ale warto też zaznaczyć, że nie zaleca się takiego „sprawdzania” regularnie a jedynie w sytuacjach wyjątkowych, kiedy objawy jakie odczuwamy różnią się od wskazań.
Barbara Mazurkiewicz
