Cukrzyca typu 3 to inaczej cukrzyca wtórna. Oznacza to, że jej przyczyną są inne choroby prowadzące lub przyjmowane leki, które prowadzą albo do uszkodzenia trzustki, albo do insulinooporności. Cukrzyca typu 3 może przypominać cukrzycę typu 1 lub cukrzycę typu 2., jednak w tym przypadku objawy choroby nie wynikają ani z procesu autoimmunologicznego ani z „typowej” insulinooporności związanej z nadmiarem tkanki tłuszczowej trzewnej. Schorzenia, które mogą prowadzić do cukrzycy typu 3 to m.in. przewlekłe zapalenie trzustki, hemochromatozy czy choroba Cushinga.
Cukrzyca nie stanowi jednolitej choroby, jeśli chodzi o przyczyny, ale wspólnym mianownikiem schorzenia jest tzw. hiperglikemia, czyli podwyższone stężenie glukozy we krwi. Przyczyną hiperglikemii oraz jej natężenie są różne, w zależności od typu cukrzycy. Biorąc pod uwagę patofizjologię choroby można wyróżnić cztery rodzaje cukrzycy:
• cukrzyca typu 1 – przyczyną choroby jest proces autoagresji, zniszczenie komórek produkujących insulinę przez błąd układu odpornościowego. Ten typ cukrzycy najczęściej diagnozowany jest u dzieci i młodzieży, ale może także być rozpoznany u osób dorosłych
• cukrzyca typu 2 – zaliczana do chorób cywilizacyjnych, jej przyczyną jest insulinooporność, do rozwoju której przyczynia się nadmierna masa ciała, brak aktywności fizycznej
• cukrzyca typu 3 – cukrzyca wtórna, która rozwija się w wyniku zaburzenia wydzielania insuliny przez trzustkę przez inne choroby lub w wyniku narastania insulinooporności z powodu przyjmowanych leków
• cukrzyca ciążowa – wynikająca z hormonalnej insulinooporności występującej w ciąży
Uszkodzenie trzustki przez inne choroby
Typ 3 cukrzycy spowodowany jest przez inne choroby, w przebiegu których, niejako przy okazji, dochodzi do uszkodzenia trzustki produkującej insulinę. Przykładem jest choroba Cushinga, w której nadmiernie uwalniany jest hormon nadnerczy – glikokortykoid, który stymuluje wątrobę do syntezy glukozy i uwalniania jej z zapasów glikogenu. Prowadzi to do wysokiego poziomu cukru we krwi. Przewlekłe zapalenie trzustki także może przyczynić się do rozwoju cukrzycy wtórnej. Powoduje zniszczenie wysp trzustkowych B, które syntezują insulinę i w konsekwencji prowadzi do niedoboru insuliny, a to do hiperglikemii.
Jakie choroby są przyczyną cukrzycy wtórnej?
Przyczyną cukrzycy typu 3 może być hemochromatoza. To zjawisko chorobowe, w przebiegu którego organizm nadmiernie magazynuje żelazo, np. w komórkach wątroby, serca i trzustki. Złogi żelaza odkładają się wewnątrzkomórkowo w trzustce, prowadząc do jej dysfunkcji zewnątrzwydzielniczej i wewnątrzwydzielniczej. Uszkodzenie wysp Langerhansa prowadzi do niedoboru insuliny.
Inne choroby wtórnie prowadzące do cukrzycy typu 3 to:
• choroba Cushinga,
• akromegalia (nadprodukcja hormonu wzrostu, który wzmaga produkcję cukru),
• zaburzenia odpływu żółci do jelita,
• niektóre łagodne i złośliwe nowotwory trzustki,
• przewlekłe zapalenie trzustki,
• mechaniczne uszkodzenie trzustki
• choroby autoimmunologiczne z uszkodzeniem trzustki.
Do najczęstszych przyczyn przewlekłego zapalenia trzustki należy długotrwałe nadużywanie alkoholu, przewlekła niewydolność nerek, nadczynność przytarczyc, palenie tytoniu. Wśród leków, które najczęściej prowadzą do rozwoju cukrzycy należy wyróżnić sterydy. Indukują one pojawienie się tzw. cukrzycy posterydowej. Co ważne, nie tylko sterydy stosowane doustnie mają działanie diabetogenne (zwiększające ryzyko rozwoju cukrzycy). Podanie ich na skórę lub w postaci inhalacji również podnosi poziom cukru we krwi. Mimo że substancje te bezpośrednio nie wpływają na wystąpienie choroby, zmniejszają wrażliwość tkanek na insulinę i stopniowo prowadzą do typowych objawów cukrzycy.
Alkohol a cukrzyca typu 3
Objawy cukrzycy występują u prawie połowy osób cierpiących na przewlekłe zapalenie trzustki. Zwapnienie miąższu trzustki w przebiegu procesu zapalnego niszczy komórki beta i blokuje wydzielanie insuliny. Zapalenie trzustki to choroba związana najczęściej z nadużyciem alkoholu. 100-150 g alkoholu na dobę (300-500 ml alkoholu 40% lub 5 piw 500 ml 4,5%), spożywane codziennie przez wiele lat przyczynia się do rozwoju stanu zapalnego (60%), a następnie cukrzycy wtórnej (73% przypadków). Proces rozpoczyna się podwyższoną glikemią na czczo, a następnie rozwija się w pełnoobjawową cukrzycę typu 3. Glikemia jest chwiejna, dochodzi do częstych stanów hipo- lub hiperglikemii. W leczeniu najczęściej stosuje się insulinoterapię.
Jak rozpoznać czy to cukrzyca typu 3 – badania i objawy
Cukrzycę typu 3 rozpoznaje się na takich samych zasadach, jak pozostałe typy cukrzycy, na podstawie badania glukozy we krwi.
Leczenie wtórnej cukrzycy
Objawy cukrzycy typu 3 mogą ustąpić samoistnie po odstawieniu leków o działaniu diabetogennym lub wyleczeniu choroby. Niestety zazwyczaj są to schorzenia przewlekłe, a tym samym nieuleczalne. Najczęściej nie można przerwać leczenia, gdyż może to nasilić objawy choroby współistniejącej. W leczeniu cukrzycy typu 3 stosuje się takie same zasady jak w przypadku pozostałych typów. Poprawę może przynieść zmiana nawyków żywieniowych, czy zwiększenie aktywności fizycznej. Najczęściej jednak lekarz włącza farmako- i insulinoterapię.
Małgorzata Marszałek
