Nadwaga i otyłość dotyczą zdecydowanej większości pacjentów z cukrzycą typu 2. Nadmiar kilogramów masy ciała sprzyja wstąpieniu cukrzycy, a przy już rozpoznanej utrudnia leczenie choroby. Wykazano, że zredukowanie masy ciała może zapobiec wystąpieniu cukrzycy, poprawić wyrównanie już istniejącej. Zdajemy sobie jednak wszyscy sprawę z tego, że ta redukcja liczby kilogramów to nie jest łatwa sprawa. Wymaga wielu wyrzeczeń, przede wszystkim ograniczeń dietetycznych a także zdecydowanego zwiększenia aktywności fizycznej.

Taka zmiana w codziennym życiu jest skuteczna natomiast bardzo trudna do osiągnięcia. Natura ludzka sprawia, że większość z nas nie utrzymuje tej dyscypliny w diecie i wysiłku fizycznym w dłuższym okresie czasu. Skutkuje to tzw. efektem jojo, czyli zwiększeniem masy ciała natychmiast po zaprzestaniu przestrzegania diety i treningu fizycznego.

Współczesna medycyna oferuje kilka metod zmniejszenia masy ciała od interwencji w styl życia poprzez farmakoterapią aż po zabiegi chirurgii bariatrycznej czy metabolicznej. Wiemy, że istotna redukcja masy ciała jest w stanie doprowadzić do tzw. remisji cukrzycy (pacjent powraca do prawidłowych stężeń cukru i nie wymaga stosowania leków przeciwcukrzycowych).

Jak więc radzić sobie z tą nadmierną masą ciała? Najlepiej zacząć interweniować wcześnie nie dopuszczając do wystąpienia otyłości. Sygnałem alarmowym jest pojawienie się stanu przedcukrzycowego. Tutaj konieczne staje się leczenie. Postępowanie dietetyczne, polegające głównie na ograniczeniu liczby kalorii w diecie oraz zwiększenie aktywności fizycznej powinny być wsparte przez farmakoterapię.

Istotnym problemem w leczeniu już rozpoznanej cukrzycy jest fakt, że wiele leków stosowanych w jej leczeniu sprzyja zwiększeniu masy ciała. Do tych leków należą pochodne sulfonylomocznika i glitazony. Znany jest również fakt, że zastosowanie insuliny prowadzi do zwiększenia masy ciała. Podczas jej stosowania zwiększa się apetyt i organizm gromadzi nadmiar energii w postaci tłuszczu. Są jednak nowe preparaty analogów insuliny, które zmniejszają tą tendencję. Na uwagę zasługują analogi długo działające insuliny.

XXI wiek przyniósł nowe możliwości leczenia cukrzycy, które oprócz korzystnego działania w zakresie stężenia glukozy mają również zdolność zmniejszenia masy ciała.

Takim lekami są te działające na tzw. układ inkretynowy. O ile doustne leki z tej grupy (inhibitory DPP-4 czyli gliptyny) mają neutralny wpływ na masę ciała, o tyle druga grupa tych leków (podawane podskórnie analogi GLP-1), oprócz doskonałej zdolności obniżania stężenia cukru bez groźby wystąpienia niedocukrzeń, również skutecznie obniżają masę ciała. Część z nich stosowanych jest w postaci podskórnych zastrzyków 1 raz w tygodniu. Leki te oprócz swojego działania metabolicznego mają również wpływ na mózg hamując ośrodek głodu a pobudzając uczucie sytości i pełności. Stopień utraty masy ciała pod ich wpływem jest różny u poszczególnych pacjentów. U niektórych utrata masy ciała sięga nawet kilkunastu kilogramów. Najlepsze efekty osiąga się jednak łącząc leczenie tymi hamującymi apetyt preparatami z aktywnością fizyczną.

Jest to o tyle łatwiejsze, że jak już wspomniano leki te tłumią uczucie głodu a pacjent wcześniej doznaje uczucia sytości jedząc posiłek, w konsekwencji spożywa mniejsze porcje, łatwiej jest również o aktywność fizyczną w miarę utraty kilogramów. Zastrzyki podskórne są łatwe do wykonania i bezbolesne i nie grożą wystąpieniem hipoglikemii.

Leki tej grupy chętnie stosowane są również łącznie z insuliną bazalną zastępując zastrzyki insulin dopodsiłkowych. Ponieważ uzupełniają się one doskonale pacjent uzyskuje bardzo korzystne efekty poza dobrą kontrolą stężenia glukozy w postaci zmniejszenia ryzyka niedocukrzeń, zmniejszenia dawki insuliny oraz stabilizacji a nawet zmniejszenia masy ciała. Współczesna diabetologia ma więc do zaoferowania osobom z cukrzycą typu 2 borykajacym się z problemem nadmiernej masy ciała nowe skuteczne i bezpieczne opcje terapeutyczne, których zastosowanie rozważa każdy diabetolog lecząc pacjenta, u którego kontrola masy ciała jest priorytetem. Warto podkreślić, że analogi GLP-1 poza opisanymi działaniami wpływają ochronnie na nasz układ krążenia, co zostało potwierdzone w wielu badaniach i jest wykorzystywana w codziennej praktyce diabetologicznej.

Prof. dr hab. n. med. Grzegorz Dzida
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych UM w Lublinie

Artykuł powstał w ramach kampanii “Cukier w normie, serce w formie”
Partner Strategiczny: Novo Nordisk
Partner Główny: AstraZeneca, Boehringer Ingelheim