Niewydolność serca jest częstym powikłaniem cukrzycy. W Polsce żyje ok. 350 tysięcy osób, które mają współistniejące choroby niewydolności serca i cukrzycy. Dlatego tak ważna jest kompleksowa opieka nad tymi chorymi, kontrola stanu zdrowia, edukacja pacjenta i monitoring. O zaleceniach postępowania z pacjentem diabetologicznym w prewencji i leczeniu niewydolności serca rozmawiamy z prof. dr hab. n. med. Dorotą Zozulińską-Ziółkiewicz, Prezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.
Jaka jest skala cukrzycy typu 2 w Polsce? Jak wyglądają prognozy? Co jest przyczyną wzrastającej zachorowalności?
Prof. Zozulińska-Ziółkiewicz: Aktualnie w Polsce mamy przynajmniej 3 mln. chorych na cukrzycę, z czego około 90% stanowi cukrzyca typu 2. W Polsce notowany jest dynamiczny wzrost zachorowalności na cukrzycę, a przyczyn tego zjawiska jest wiele. Cukrzyca typu 2 pozostaje w ścisłym związku z otyłością. Problem otyłości w naszym kraju dotyczy coraz większej i młodszej populacji. Toksyczność tłuszczu białego trzewnego polega m.in. na generowaniu zaburzeń metabolizmu węglowodanów. Otyłość jest następstwem tzw. niezdrowego stylu życia sprzyjającemu rozwojowi insulinooporności tj. lenistwo fizyczne, siedzący tryb życia, złe nawyki żywieniowe, niedosyt snu i palenie tytoniu. Prognozy nie są dobre, gdyż w najbliższych latach przewidywany jest wzrost zachorowań na cukrzycę zarówno typu 2 jak i typu 1.
Jak powinna wyglądać kontrola cukrzycy przez lekarza i monitoring wykonywany samodzielnie przez pacjenta? Czy pacjent z cukrzycą powinien być także kontrolowany kardiologicznie?
Prof. Zozulińska-Ziółkiewicz: Cukrzyca jako choroba przewlekła wymaga dobrej samoopieki, do której powinien przygotować zespół terapeutyczny. Ustrukturyzowana edukacja stanowi bezcenny dar jaki zespół terapeutyczny tj. lekarz, pielegniarka, edukator, dietetyk, psycholog, fizjoterapeuta daje pacjentowi. Pacjent z cukrzycą typu 2 to chory bardzo wysokiego lub wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego dlatego współpraca diabetologa z kardiologiem jest ważna. Monitorowanie chorego na cukrzycę obejmuje nie tylko aspekt kontroli glikemii, ale także badania w kierunku przewlekłych powikłań cukrzycy, tych swoistych mikronaczyniowych, jak i chorób sercowo-naczyniowych.
Jak zapobiegać rozwojowi niewydolności serca pacjenta z cukrzycą?
Prof. Zozulińska-Ziółkiewicz: Wśród powikłań sercowo-naczyniowych u chorych na cukrzycę należy wyróżnić niewydolność serca. Do jej rozwoju przyczynia się często niedotlenienie spowodowane miażdżycą naczyń wieńcowych, ale także czynniki metaboliczne generujące hipoksję, stress oksydacyjny, tlący stan zapalny. Są nimi m.in. hiperglikemia, hipoglikemia, duże dobowe wahania glikemii, nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia, które inicjują kaskadowy proces prowadzący do zaburzeń funkcjonalno-strukturalnych kardiomiocytów. Jak zapobiegać rozwojowi niewydolności serca u pacjenta z cukrzycą? Minimalizować modyfikowalne czynniki ryzyka poprzez optymalizację kontroli glikemii, normalizację ciśnienia tętniczego oraz lipidów, zwalczanie nałogu palenia papierosów oraz lenistwa fizycznego.
Kompleksowa opieka nad chorym diabetologicznie – czyli jaka?
Prof. Zozulińska-Ziółkiewicz: Kompleksowa opieka nad chorym na cukrzycę różnie jest definiowana i postrzegana. Kompleksowość narzuca szerokie spojrzenie na potrzeby pacjenta uwzględniając typ cukrzycy, etap naturalnej historii schorzenia, rodzaj stosowanej terapii, obecność i zaawansowanie powikłań, uwzględnienie w procesie leczenia edukacji oraz interdyscyplinarności zespołu terapeutycznego.
Kompleksowa opieka to łatwy dostęp do członków zespołu terapeutycznego, to wypracowane ścieżki współpracy z lekarzami różnych specjalności m.in. okulistą, nefrologiem, neurologiem, kardiologiem, hipertensjologiem, gastroenetrologiem, endokrynologiem. To kompleksowość działań w zakresie leczenia zespołu stopy cukrzycowej wymagająca ścisłej współpracy z diabetologiem chirurga, chirurga naczyniowego, angiologa, podologa i podiatry, ortopedy i rehabilitantów oraz pielęgniarki wyspecjalizowanej w zakresie leczenia ran. Kompleksowość to wreszcie komplementarność specjalistycznej opieki ambulatoryjnej i szpitalnej.
Czy istnieją zalecenia postępowania nad pacjentem z cukrzycą i niewydolnością serca?
Prof. Zozulińska-Ziółkiewicz: Zalecenia takie istnieją i są definiowane zarówno przez kardiologów jak i diabetologów. W doborze leków przeciwhiperglikemicznych kluczowym elementem są choroby sercowo-naczyniowe z wyszczególnieniem niewydolności serca. Niewydolność serca u chorego z cukrzycą typu 2 jest wskazaniem do leczenia flozyną. W badaniach klinicznych właśnie te leki poprawiają komfort i zwiększają szansę na dłuższe życie chorego na cukrzycę typu 2.
Jak ważna jest współpraca diabetologa i kardiologa przy leczeniu pacjenta z cukrzycą?
Prof. Zozulińska-Ziółkiewicz: Współpraca kardiologa i diabetologa była i jest ważna przy leczeniu chorych na cukrzycę. Pacjent z cukrzycą typu 2 to pacjent wysokiego bądź bardzo wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego. Cukrzyca typu 1, zwłaszcza rozpoznana przed 10 rokiem życia jest wciąż, mimo postępu leczenia, powodem przedwczesnych zgonów ludzi młodych. Diabetolog musi być wyczulony kardiologicznie, a kardiolog diabetologicznie.
Czy pacjent z cukrzycą typu 2 i niewydolnością serca wymaga innego postępowania?
Prof. Zozulińska-Ziółkiewicz: Rozpoznanie niewydolności serca u chorego na cukrzycę typu 2 wymaga zdefiniowania przyczyny niewydolności serca. Należy podkreślić, że jest to sytuacja dynamiczna klinicznie i przyjmująca obraz błędnego koła przyczynowo-skutkowego. Niewyrównana metabolicznie cukrzycy sprzyja rozwojowi i progresji niewydolności serca, co z kolei prowadzi do pogorszenia kontroli glikemicznej itd. Tak więc, w strategii skutecznej i bezpiecznej terapii należy uwzględnić aspekt metaboliczny.
Jak można poprawić rokowania pacjentów z cukrzycą typu 2?
Prof. Zozulińska-Ziółkiewicz: Rokowanie pacjentów z cukrzycą typu 2 poprawić można stosując rozwiązania o silnych dowodach naukowych. Do takich należą zalecenia promujące zdrowy styl życia, a przede wszystkich zdrową aktywność fizyczną tj. wysiłek fizyczny wytrzymałościowy o umiarkowanej intensywności najlepiej codziennie nie krócej niż 30 minut z sesjami treningu siłowego 2 razy w tygodniu. Farmakoterapia uwzględniająca kategorie ryzyka sercowo-naczyniowego. U chorych wysokiego i bardzo wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego leczenie przeciwhiperglikemiczne uwzględniające obok metforminy flozynę lub analog GLP-1, niezależnie od stopnia wyrównania glikemicznego.
Prof. dr hab. n. med. Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz
Źródło: www.medicalpress.pl
